Chương 8
Hai thế giới
Chúng ta đã định nghĩa chính xác các khái niệm, và nhất là đã làm quen với các số độ lớn mà
bất bình đẳng từ làm việc và từ vốn đã đạt đến trong thực tế tại các xã hội khác nhau. Giờ đã
đến lúc theo dòng lịch sử để nghiên cứu các tiến trình của bất bình đẳng tại các nước khác nhau.
Tại sao cấu trúc bất bình đẳng đã thay đổi và đã thay đổi ra sao kể từ thế kỉ 19? Ta sẽ thấy
rằng các biến cố những năm 1914-1945 đã đóng vai trò chủ yếu trong việc co hẹp bất bình đẳng
tại thế kỉ 20, và hiện tượng này chẳng liên quan mấy tới bất cứ tiến trình hài hòa và tự nhiên
nào cả. Ta cũng sẽ thấy rằng sự tăng lên của bất bình đẳng kể từ những năm 1970-1980 biến
động rất nhiều tùy từng nước - điều một lần nữa gợi nhắc rằng các nhân tố thể chế và chính trị
đã đóng vai trò trung tâm .
Một trường hợp đơn giản: sự giảm thiểu bất bình đẳng tại
Pháp trong thế kỉ 20
Ta hãy bắt đầu bằng việc nghiên cứu một cách kĩ càng trường hợp nước Pháp - trường hợp được
ghi chép cẩn thận (các nguồn số liệu lịch sử hiện có rất dồi dào), tương đối đơn giản và thẳng
thắn (lịch sử bất bình đẳng đơn giản thẳng thắn thế là cùng), và nhất là có tính đại diện cho
các tiến trình tại nhiều nước Châu Âu khác, ít ra là Châu Âu lục địa (dưới một số khía cạnh,
trường hợp Liên hiệp Anh là trung gian giữa Châu Âu và Mĩ); hay rộng hơn là trường hợp Nhật.
317
318 Chương 8. Hai thế giới
Tiếp đó ta sẽ chuyển qua trường hợp nước Mĩ, và cuối cùng sẽ mở rộng phân tích ra toàn bộ các
nước phát triển và các nước mới nổi mà ta có các số liệu lịch sử thích hợp.
Ta trình bày trong biểu đồ G8.1 hai tiến trình: một mặt là tiến trình của phần thu nhập của
nhóm đường chia mười phía trên trong thứ bậc thu nhập quốc gia; và mặt khác là tiến trình của
phần thu nhập của nhóm đường chia mười phía trên trong thứ bậc tiền lương. Ba sự kiện hiện
ra một cách rõ ràng.
Trước tiên, bất bình đẳng thu nhập đã giảm đi rất mạnh tại Pháp kể từ Thời Tươi đẹp: phần
thu nhập của đường chia mười phía trên đã giảm từ khoảng 45%-50% thu nhập quốc gia ngay
trước Chiến tranh thế giới thứ nhất xuống 30%-35% hiện nay.
Đây là một sự giảm sút ứng với gần 15 điểm trong thu nhập quốc gia, tức là rất đáng kể: nó
tương đương với việc 10% những người giàu nhất nhận được ít đi khoảng một phần ba lượng của
cải làm ra hàng năm, hay 90% những người còn lại nhận được nhiều hơn cũng khoảng một phần
ba. Nó cũng xấp xỉ tương đương với ba phần tư thu nhập mà nửa dân số phía dưới nhận được
vào Thời Tươi đẹp, và hơn một nửa thu nhập mà họ nhận được ngày nay
1
. Xin nhắc lại rằng
trong phần này ta đang nghiên cứu tiến trình của bất bình đẳng thu nhập trước thuế (nghĩa là
trước khi tính đến thuế và chuyển nhượng). Trong phần tiếp theo, ta sẽ tìm hiểu xem bất bình
đẳng sẽ giảm thiểu